Onderzoeksbureau Ipsos I&O worstelt met het voorstel van o.a. oud-minister Robbert Dijkgraaf, oud-informateur Kim Putters, het Sociaal Cultureel Planbureau en vele politici en bestuurders om de termen ‘lageropgeleid’ en ‘hogeropgeleid’ te vervangen door ‘praktisch’ en ‘theoretisch’ opgeleid. Deze termen zouden tekortschieten “om de indeling op basis van onderwijsniveau te vervangen”. Ze dekken de lading ook niet altijd, aldus Ipsos, omdat bijvoorbeeld een hbo-opleiding zowel ‘hoger’ als ‘praktisch’ is.

Mij ontgaat de pointe van dit achterhoedegevecht, omdat het overduidelijk van een luie, sociologisch dubieuze en potentieel immorele onderzoeksgeest getuigt om een vraag naar iemands “hoogst genoten opleiding” standaard in enquêtes mee te nemen. Lui, want het is o zo gemakkelijk om mensen te vragen naar hun diploma en om dan gedachteloos een ordening van laag naar hoog te hanteren. Sociologisch dubieus omdat we uit heel wat onderzoek allang weten dat op vrijwel alle gebieden de hoogst scorende leerlingen van zogenaamd lager onderwijs beter scoren dan de laagst scorende leerlingen van zogenaamd hoger onderwijs. En potentieel immoreel omdat de verklarende kracht van onderwijsniveau op geen enkele manier plausibel is vast te stellen, terwijl het stigmatiserende effect van het gebruik van deze variabele in de beeldvorming echter heel groot is.

Laat het duidelijk zijn: “hoogst genoten opleiding” is geen persoonskenmerk. Het is een relationeel gegeven dat van heel veel factoren afhankelijk is, waardoor op geen enkele manier een ook maar enigszins plausibel verhaal te vertellen valt over de betekenis van een geconstateerde correlatie. Deze variabele hoeven we natuurlijk ook helemaal niet mee te nemen in opinieonderzoek. Ze voegt niets toe, maar versterkt de negatieve connotatie van de zo prachtig dubieuze slogan die de nieuwe voorzitter van de Onderwijsraad, Louise Elffers, haar laatste boek als titel heeft meegegeven: onderwijs maakt het verschil.

Maar we hebben dat verschil niet nodig. Onze samenleving gaat al te veel gebukt onder een kwalijke segregatie. Daar hebben we geen luie statistiek bij nodig. Want kijk naar de cijfers en je begrijpt dat er heel andere conclusies om aandacht schreeuwen. Slechts 39% van de Nederlanders is tevreden met het nieuwe kabinet en slechts 30% heeft er vertrouwen in. Dat wil zeggen:

61% VAN DE BEVOLKING IS ONTEVREDEN MET DIT KABINET  EN 70% HEEFT ER GEEN VERTROUWEN IN

Dat is toch zorgwekkend! Daar moeten we de aandacht helemaal niet van laten afleiden door de focus te gaan leggen op de kleine verschillen tussen de mensen die 7% hoger scoren qua tevredenheid en de mensen die 10% lager scoren.

Verschillen in onderwijsniveau verklaren niets. Ze geven slechts voeding aan tendentieuze verhalen die een schadelijke tweedeling in onze samenleving bekrachtigen.

Het is echt de hoogste tijd voor een ander verhaal over ons onderwijs. Laten de opinieonderzoekers daarmee een begin maken door “hoogst genoten opleiding” uit iedere enquête te halen. Dan zijn die onderzoekers misschien nog ergens goed voor.