Hoe zal dat gegaan zijn bij die tweehonderd boze buurtbewoners? Dat kan ik me maar moeilijk voorstellen.

Het is zaterdagochtend, het begin van de krokusvakantie. De dag komt maar traag op gang. Er hoeft vandaag helemaal niets, geen gehaast ontbijt, geen kinderen die aangemoedigd moeten worden om zich bijtijds aan te kleden. Iedereen kan in pyjama of ochtendjas rondscharrelen, een beetje naar de Olympische Spelen kijken, lachen om dat malle curling.

Dan moet er iemand een krant opengeslagen hebben. Niet de eerste de beste krant, maar de NRC. Daar ga je dan in je ochtendjas natuurlijk eens lekker voor zitten; aan tafel, de krant breed opengevouwen. Kopje koffie erbij. Lekker loom.

En na een tijdje zie je die kop staan: “Ontuchtpleger Benno L. vindt onderdak in Leidse seniorenflat”.

Hoe zal dat dan daarna gegaan zijn? Heb je verschrikt en verontrust naar jouw kinderen gekeken die daar verderop in de kamer in hun pyjama met speelgoed in de weer zijn, voor de tv zitten, of helemaal in de ban zijn van een verslavend computerspelletje? Ben je direct gaan bellen om er achter te komen of waar is wat je vermoedt: dat het om de seniorenflat verderop in de straat gaat?

Wat voor mensen zijn dat dan geweest? En vanwaar hebben zij de urgentie gevoeld om onmiddellijk actie te ondernemen? Hebben zij zich representanten gevoeld? Handelen ze namens ons, namens hun kinderen, namens de moraal of God mag weten wat? Ik snap het gewoon niet zo goed. Maar een paar uur later waren er meer dan tweehonderd mensen op de been. Ze demonstreerden tegen de komst van de voormalige zwemleraar die vele tientallen zwakbegaafde meisjes had misbruikt. Een vreselijk feit natuurlijk waarvoor hij terecht veroordeeld is tot 6 jaar cel. Laat daar geen misverstand over bestaan.

En ik besef heel goed dat ik ook zelf de verwarring en de ambivalentie ervaar. Vanuit een algemeen en neutraal perspectief kan ik best begrijpen dat zo’n ex-gedetineerde het recht behoort te hebben om ergens te wonen. Maar vanuit een persoonlijk en betrokken perspectief wil ik daar graag en onmiddellijk iets heel belangrijks aan toevoegen: laat dat dan alsjeblieft niet in mijn achtertuin zijn!

Maar stel dat het nu wel jouw achtertuin blijkt te zijn. Of jouw buurt; de seniorenflat verderop in de straat.

Dat is natuurlijk dikke pech!

Maar hoe werkt dat dan bij die demonstranten? Waar halen ze zo snel hun eigen gelijk vandaan? Hoe kunnen ze zo gemakkelijk dat algemene, neutrale perspectief uit het oog verliezen? En hoe lukt het ze dat zo snel te vertalen in burgerlijk ongehoorzaam gedrag?

 

Ik vind mezelf best maatschappelijk betrokken. En ik heb ook wel eens geprotesteerd. Maar als ik daar gezeten zou hebben, in mijn badjas, met een kopje koffie en de NRC opengevouwen voor me op de tafel, en ik zou die kop gelezen hebben… Tja, ik geloof niet dat ik dan zo snel mijn mening gevormd zou hebben, en zo zeker zou weten dat ik het gelijk aan mijn kant zou hebben als ik de straat op zou gaan, leuzen roepend tegen die vreselijke man, dat monsterlijke roofdier.

Hoe werkt dat bij die boze buurtbewoners? Hoe krijgen zij hun motieven zo gauw op een rij? Is dat blinde emotie? Is dat koelbloedige redelijkheid? Is dat gezond verstand? Of juist helemaal niet?

Maar wat is dat dan, gezond verstand, als dat bij de burgemeester van Leiden tot een heel andere afweging leidt dan bij die buurtbewoners?

 

Ik vind dat zelf verreweg de interessantste vraag. (Maar tussen haakjes wil ik best toevoegen dat ik misschien gemakkelijk praten heb omdat ik niet in Leiden naast die seniorenflat woon.)

Wat is gezond verstand? Of zoals de Engelsen het zo mooi zeggen: wat is common sense? En kunnen we daarop bouwen? Of hebben we meer aan deskundigen die ons kunnen voorrekenen hoe groot de kans is dat Benno L. weer in de fout gaat? Maar wie gaat ons dan helpen bepalen wanneer die kans te groot is? En als die te groot is, wat dan?

Dit soort vragen komen we allemaal tegen. Tientallen keren per maand, per week, per dag. In de krant, op ons werk, in de buurt, thuis. Moeten we ingrijpen in Oekraïne? Had Rutte niet naar Sotsji moeten gaan? Zat Plasterk fout? Moeten we een spaardouche aanschaffen? Vegetarisch eten? Ons kind tweetalig opvoeden? Het niet op voetbal laten gaan?

De vragen die een beroep doen op je gezonde verstand dringen zich onophoudelijk aan je op.

Het zijn interessant genoeg vragen die niet alleen een antwoord verdienen, maar die ook een volgende vraag oproepen: wat is dat nou toch eigenlijk: gezond verstand?

 

Over die laatste vraag schreef ik een boek. En rondom die vraag organiseer ik deze zomer een denkvakantie. In Frankrijk. Die begint op een zaterdag. Net zo’n zaterdag als vorige week, zo’n trage dag waarop je verwarring, ambivalentie en onrust in de krant leest.

Maar op 9 augustus a.s. zal die onrust niet om een gehaaste demonstratie vragen, maar om aandacht, om een onderzoekende houding. Die gaan we oefenen in Frankrijk. In een prachtig kasteel.
Tweeten