De rol van experts in onze samenleving is een ingewikkelde, voor de experts net zozeer als voor de leken. Het is een rol die vooral ook verkeerd vormgegeven wordt. Dat komt doordat we vertrouwd zijn geraakt met het idee dat een expert iemand is die in een bepaald domein beschikt over veel kennis, waarbij ‘kennis’ dan opgevat wordt als het hebben van een grote verzameling ware uitspraken over dat domein. Als je een expert raadpleegt omdat je ergens mee zit, krijgt dat dan de vorm van een vraag- en antwoordspel. Jij als leek moet de kwestie waarmee je zit zien te formuleren als een vraag waarna de expert die vraag kan voorzien van het juiste antwoord.

De neoliberale vergissing onze samenleving te zien als een kenniseconomie, versterkt deze ondeugdelijke vormgeving. In een kenniseconomie gaan we namelijk onterecht denken dat het vraag-en antwoordspel zich afspeelt op een vraag- en aanbodmarkt, waardoor leken consumenten worden en experts producenten. Producenten van antwoorden.

Deze voorstelling van zaken vervormt de rol van leken en experts, maar vervormt vooral ook de dynamiek tussen beide. Leken weten vaak niet hoe ze hun probleem als een vraag moeten formuleren. Wat nu precies de vraag is, is meestal immers een heel gepuzzel. Bij zo’n zoektocht naar de vraag achter de vraag en naar wat nu eigenlijk de bedoeling is, kun je experts goed gebruiken. Maar dat moeten dan wel experts zijn die oprecht en geëngageerd met je mee willen denken, die er niet alleen maar zijn om je antwoorden te geven en die er zeker niet op uit zullen moeten zijn om je antwoorden te verkópen.

Zulke experts zijn er wel, maar ze moeten dan ook zelf wel bevrijd worden uit het ondeugdelijke idee van wat hun expertise voorstelt. Ze moeten zich zien te ontdoen van de vooronderstelling dat het hun rol is om antwoord te geven. Experts moeten leren luisteren en moeten laten zien dat waar ze écht goed in zijn het stellen van vragen is. Want precies dat hebben ze als onderzoeker kunnen, en moeten, oefenen. Wat hen experts heeft gemaakt is hun eigen onderzoekende houding, hun verwondering en hun engagement, hun vermogen om met hun eigen onwetendheid om te gaan, om te vragen en door te vragen, om het nog eens vanuit een ander perspectief te bekijken, omdat ze niet zomaar willen geloven dat het zus of zo zit, maar het echt willen begrijpen. Dat vraagt om geduld, om vasthoudendheid, om het genot dat in het zoeken zelf bestaat, het onderweg zijn, tussen onbegrip en begrip. Ook hier geldt die simpele, maar o zo lastige waarheid dat het niet om de bestemming gaat maar om de weg.

Als experts ook in hun omgang met leken zich weer inleven in hun onbegrip en hun verwondering, en daarin oprechte aandacht hebben voor de ervaring van de leken die met een kwestie worstelen, dan kunnen ze samen met die leken op zoek gaan naar de juiste vraag. Want onze laatmoderne samenleving zit helemaal niet op antwoorden te wachten, maar juist op de vaardigheid om het in goede gezamenlijkheid uit te houden met de problemen van deze tijd. Staying with the trouble, zoals Donna Haraway dat noemt. Snelle oplossingen zijn er immers niet. Dat weten experts, als ze eerlijk zijn, als ze zich hun eigen zoektochten, frustraties, doorzettingsvermogen en onwetendheid herinneren. Laten ze zich daarom niet misleiden door onze haastige kenniseconomie die onmiddellijke antwoorden wil.