Het is op dit moment bij het betreden van de arbeidsmarkt gebruikelijk dat hoog opgeleide jongeren tevergeefs naar een baan solliciteren waarvoor ze niet in aanmerking komen omdat ze relevante ervaring missen. Dat is terecht. Voor veel werk heb je immers ervaring nodig. Maar mijn stellige overtuiging is dat dit ook geldt voor het hoger onderwijs! Om iets aan dat onderwijs te hebben, heb je ervaring nodig. Die ervaring heb je niet zo zeer nodig om opzettelijk te kunnen leren, om literatuur te kunnen verwerken en stof te kunnen reproduceren. Dat kan iedereen. Maar je hebt die ervaring wel nodig om te begrijpen waarom je dit specifieke onderwijs zou willen volgen, om voldoende vat te kunnen krijgen op de onderwijsvragen waar jij mee zit en om daardoor ook daadwerkelijk iets te hebben aan de hoogwaardige educatieve input die dit onderwijs jou te bieden heeft.

Als je jong bent heb je helaas niet veel ervaring. Jammer, maar zo is het leven. Voor jouw kansen op de arbeidsmarkt zou het natuurlijk best handig zijn om tien jaar ouder te zijn. Maar ja, tien jaar ouder worden duurt tien jaar. Die tijd lijken we er niet voor over te hebben. Althans, we hebben in Nederland ogenschijnlijk een andere conclusie getrokken. Wij sturen onze jongeren zonder ervaring massaal het hoger onderwijs in. Dat duurt maar vier jaar. Maar zou er iemand serieus denken dat ze in die vier jaar tien jaar ervaring op kunnen doen? En heeft er wel eens iemand goed gekeken naar het rendement van mensen die op latere leeftijd, vaak in deeltijd, hoger onderwijs volgen? Een opleiding van vier jaar doe je met gemak in twee jaar als je al tien jaar relevante ervaring hebt opgedaan.

Ik durf de volgende bewering wel aan. Pas na gemiddeld acht jaar werkervaring na je studie ben je een volleerd professional. Er zal ongetwijfeld variatie zijn van werkveld tot werkveld, maar of het nu om een journalist, een maatschappelijk werker, een politieagent, een leerkracht, een econometrist, een chemicus, een chirurg of een advocaat gaat – je zult na je studie heel wat jaren ervaring nodig hebben voordat je het klappen van de zweep kent. Stel dat het gemiddeld zo’n twaalf jaar duurt voordat je na de middelbare school een professional bent die vanzelfsprekend thuis is in zijn professie. Kijk nu eens goed naar deze getallen en vraag je dan af hoe zinnig het is om die twaalf jaar in twee stukken te knippen, zodanig dat het eerste stuk van vier jaar uit alleen maar studeren bestaat en het tweede stuk van acht jaar uit alleen maar werken.

In mijn boek Gevormd of vervormd? Een pleidooi voor ander onderwijs dat op 1 februari 2019 bij ISVW Uitgevers verschijnt, betoog ik dat deze verdeling gebaseerd is op het incoherente idee dat je eerst moet leren voordat je kunt leven. Dat idee doordrenkt ons hele onderwijsbestel en dat is voor ons onderwijs funest. Het is ook funest voor het zelfbegrip van onze jongeren. Zij groeien namelijk op met het bangmakende besef dat zij nog lang niet toe zijn aan het leven.

Daar moeten we zo snel mogelijk mee stoppen. Raad jongeren na de middelbare school een tussendecennium aan. Laat ze alsjeblieft gaan werken. Daar is niets mis mee. Dat geeft veel bevrediging, relevantie, significantie. Laat het leven maar binnenkomen.Dat hebben ze nodig. Want voor hoger onderwijs heb je ervaring nodig. Je moet begrijpen hoe de wereld werkt voordat je hem in stukjes uit elkaar kunt halen. Want alleen als dat begrip er is, zul je iets hebben aan die losse stukjes en zul je van zo’n gedemonteerde wereld een beter functionerend exemplaar kunnen maken.

De arbeidsmarkt zal ongetwijfeld aan al die jongeren moeten wennen, want zoveel jongste bedienden zijn er waarschijnlijk niet nodig. Maar in het hoger onderwijs hebben we ook niet zoveel eerstejaarsstudenten nodig! In een complexe samenleving als de onze moet je die verborgen jeugdwerkloosheid onder ogen zien. Daar hoeven jongeren trouwens geen last van te hebben, want zonder de ballast van ervaring hebben ze veel meer profijt van hun jeugdige overmoed, waardoor ze zonder omhaal de meest fantastische uitdagingen aan durven gaan. (En dat hoeft helemaal niet op het niveau van Boyan Slat.)