Corona heeft lange tijd veel stilgelegd, onder andere ook mijn gewoonte om op mijn website de agenda van mijn lezingen en voordrachten bij te houden. Ik ga de draad weer eens oppakken, om een indruk te geven van mijn bijdragen aan het nadenken over kwesties die mij na aan het hart gaan.

En, ja, mijn bijdragen zijn doorgaans bijdragen aan het nadenken over kwesties. Dat is wat ik kan. Dat is wat mij past als filosoof. En in het voetspoor van John Austin geloof ik in dit bijzondere vermogen van de talige diersoort die wij zijn: wij Doen Dingen met Woorden.

Dat sluit mooi aan bij deze (post-corona)-activiteit. Mieke Boon nodigde mij na het lezen van “Ik kan het niet alleen” uit om een guest lecture te verzorgen in het kader van een cursus die zij organiseert voor het University College Twente over ” the philosophical and educational challenges of combining engineering sciences, design, and liberal education.”

“Ik kan het niet alleen” (ook verschenen in het Engels) gaat over een incoherentie in ons moderne mensbeeld, waarin zowel sprake is van het besef dat (1) wij allen een buitengewoon klein en kwetsbaar deel zijn van iets dat ontzaglijk veel groter is dan onszelf, zowel in materiële, sociale als existentiële zin, als van een (2) hyperindividualistische levenstaak, dat ieder van ons het eigen leven op eigen kracht tot een succes moet maken. Ik betoog dat de coherentie opgeheven kan worden als we ons realiseren dat onze zelforganisatie een gezamenlijk project is. En ik betoog dat onze zelforganisatie inderdaad een intrinsiek gemeenschappelijk project is, omdat onze stem het meest kenmerkend voor ons is. En een stem kunnen we alleen individueel hebben door hem collectief te horen, te verstaan, te erkennen. Daar volgt een verantwoordelijkheid uit die ik verbind met de rol die duurzaamheid in ons leven speelt: om een stem te kunnen hebben moeten we zorg dragen voor de complexe en dynamische context waarin die stem gehoord kan worden.

Ik ben benieuwd naar wat de Twentse studenten over de toekomst van onze stem te zeggen hebben.

De HAS Hogeschool organiseert een studieweek voor haar medewerkers. Ze hebben me gevraagd of ik een prikkelende inleiding zou willen verzorgen over de vraag of er ook nadelen zitten aan een focus op de kwalificatiefunctie van het onderwijs. Dat heeft geleid tot deze wervende tekst:

Het is een observatie die bijna iedereen herkent die inmiddels een tijdje werkt: dat je pas ná het behalen van je diploma echt heel veel leert. Hoe komt dat? En als het zo is, waarom houden we jongeren tegenwoordig dan zo lang vast binnen de muren van het onderwijs? In deze voordracht zal Jan Bransen betogen dat het juist paradoxaal genoeg komt door de sterke focus op de kwalificatiefunctie van het onderwijs, dat opleidingen het leren van hun studenten in de weg zitten. Om een professional te leren worden is het namelijk niet genoeg om te weten hoe een professional zich moet gedragen, maar is het cruciaal dat je als student leert hoe jij je als professional moet gedragen. Daar is zelfkennis voor nodig. Je wordt namelijk nooit zomaar de een of andere bakker, elektricien, tandarts, advocaat of docent. Nee, je moet leren als docent, tandarts of bakker jezelf te zijn. Je moet “jouzelf als professional” leren worden. Dat kun je niet op school. Maar als je op een school zit die vooral focust op persoonsvorming, dan leer je in ieder geval wel jezelf te zijn. Dan leer je jouw eigen rol te kunnen spelen. En als je dat eenmaal hebt geleerd, zal het veel gemakkelijker blijken te zijn om als professional jezelf te leren zijn.

Ik ben benieuwd tot welke discussie dat zal leiden. En ik hoop dat het besef zal blijven hangen dat een studieweek, net als een studie, soms draait om het weer afleren van wat je ooit aangeleerd hebt.

De Radboud Universiteit organiseert seminars voor onlangs benoemde hoogleraren, om hen een goede start te geven en hen kennis te laten maken met de couleur locale van de vier doeldomeinen waarin zij verantwoordelijkheid zullen gaan dragen: onderwijs, onderzoek, bestuur en maatschappelijke impact.

Op 11 maart wordt er weer zo’n seminar in georganiseerd, in het Soeterbeeck centrum te Ravenstein. En deze keer ben ik gevraagd of ik als academisch leider van het Radboud Teaching and Learning Centre een prikkelende toespraak wil houden over wat nu kenmerkend is voor de Radboud-visie op onderwijs.

De titel van mijn praatje zegt genoeg. Zoals ik zal betogen vraagt die wel iets van de attitude waarmee hoogleraren in hun onderwijs de verbinding aangaan met hun studenten, en samen met hen met hun onderzoeksobject. De nieuwe hoogleraren zijn immers niet voor niets hoogleraar geworden.

De Vrije Ruimte in Den Haag is een locatie waar democratisch onderwijs wordt verzorgd voor kinderen en jongeren van 4 tot 18 jaar. Zij organiseren een mini-symposium over het onderwijs voor de toekomst waarvoor ze mij hebben uitgenodigd om iets te vertellen over mijn pleidooi voor ander onderwijs waarover ik in Gevormd of vervormd? geschreven heb.

Er zijn ongetwijfeld veel overeenkomsten, maar misschien zijn er ook wel verschillen van mening. Die zullen dan, vermoed ik, te maken hebben met de inhoud, vorm en betekenis van de zogenaamde sociocratische besluitvorming. We gaan het zien.